Van de Hofvijver tot de zee
60.000 streepjes zetten Ingrid Rollema, Eric Vreedenburgh, Karel van Bodegom, Hetty Wempe en hun collega’s. Een voor een worden ze met de hand ingebrand op de vilten zuilen van het Nomadisch Monument voor Gaza. 60.000 streepjes die elk staan voor een verloren leven. 60.000. Een abstract getal ver van ons vandaan en een situatie die eigenlijk niet te bevatten is. Het Nomadisch Monument probeert het voelbaar te maken.
Tekst: Marjolein Sponselee
Ingrid Rollema is kunstenaar en theatermaker en al ruim 30 jaar actief in Gaza met de stichting HOPE, die ter plekke kunstactiviteiten organiseert. Ook nu nog. Eric Vreedenburgh is architect. Ze kennen elkaar van een filosofieclub en daar ontstond het idee voor dit monument. Vreedenburgh: ‘Vanuit de theorie hadden we het erover, maar als je de verhalen van Ingrid hoort over Gaza dan wil je ook wat doen. De situatie vraagt daar wel om.’ Dat doen werd een reizend monument en een randprogramma van van lezingen en activiteiten.
Het Nomadisch Monument bestaat uit 42 vilten zuilen van drie meter hoog, die de contouren vormen de van de Gazastrook. Daar onder ligt een tapijt met plattegrond van Den Haag, zodat je ziet dat Gaza net zo groot is als de kuststrook tussen Hoek van Holland en Noordwijk, van de Hofvijver tot de zee.
Als je de ruimte tussen de zuilen betreedt kom je in een stillere wereld, dan ben je in Gaza en realiseer je je hoe klein dat gebied is. Rollema: ‘Dan sta je in een geluidgedempte omgeving en dat doet iets met je, of je dat nu bewust merkt of niet. 60.000 strepen zijn er dan enorm veel.’ Je voelt de omvang van het leed. Zoals de makers dat zelf ook voelen. Ze werken er in stilte aan, in het besef dat elk streepje een mens is. Mannen, vrouwen, moeders, kinderen, vrienden. En er zijn er vast nog meer slachtoffers onder het puin. In de rijen met streepjes duiken daarom ook vlekken op, waarin de streepjes niet te tellen zijn.
Reddingsboei
Het Nomadisch Monument geeft mensen een plek om stil te staan bij Gaza en te laten zien dat ze betrokken zijn. Maar dat is niet het enige, het doel is ook om fondsen te werven en na denken over wederopbouw.
Vreedenburgh: ‘Het gaat aan de ene kant om medemenselijkheid maar die willen we ook omzetten in een daad, want als je verdrinkt heb je er niks aan als op oever mensen staan die met je meeleven. Je hebt een reddingsboei nodig.’ In samenwerking met Palestijnse architecten in Delft en Leuven gaan ze nadenken over de toekomst. Vreedenburgh: ‘Eens zal dit afgelopen zijn en dan moeten we weer opbouwen en die lijn willen we ook pakken.’ Zoals in al zijn ontwerpen denkt hij aan een methode die tegen de tijd bestand is en kan meegroeien. Beginnend met een basisstructuur die een stevig dak boven het hoofd biedt, en die later uitgebreid kan worden tot een woning. ‘De opgave die ook in de wederopbouw zit is hoe je de identiteit van de Palestijnen vasthoudt in de toekomst. Zeker omdat er allemaal krachten zijn om die sporen uit de wissen. Daar zet Netanyahu op in. Genocide gaat ook over het uitwissen van een cultuur en het verhaal herschrijven. Alsof ze er nooit zijn geweest.’
Dat dat zomaar kan terwijl de wereld toekijkt blijft absurd. Rollema, geboren begin jaren vijftig: ‘Onze generatie is opgegroeid in een andere wereld. Met de gedachte dat er twee verschrikkelijke wereldoorlogen geweest zijn en dat nooit meer mag gebeuren. Daar zijn afspraken over gemaakt. Ik heb internationaal recht gestudeerd, maar dat lijkt helemaal niet meer te bestaan. Als het internationaal recht wordt toegepast is die oorlog vandaag over.’
Niet toevallig start Nomadisch Monument In Den Haag - de stad van het Vredespaleis, de zetel van het Internationaal Gerechtshof van de Verenigde Naties en het Internationaal Hof van Arbitrage. Aan de basis daarvan stonden onder andere de ideeën van Bertha van Suttner, die Nobelprijs voor de vrede won in 1905. Zij was overtuigd van de gedachte dat de oplossing voor conflicten ligt in het zoeken naar overeenkomsten, niet het benoemen van verschillen tussen wij en zij. Rollema: ‘Zodra je in wij en zij gaat denken ben je op weg naar oorlog.’
Na Den Haag reist het monument door naar andere steden in Nederland en in het buitenland. Eindpunt is het museum van het Rode Kruis in Genève. Op de website staat een doe het zelf pakket, zodat ieder die dat wil ook zelf in actie kan komen en een eigen versie van het monument kan maken. In een randprogramma is er aandacht de rol van architectuur en voor Palestijnse literatuur en cultuur. Zo geeft het Nomadisch Monument een gezicht aan de abstracte getallen uit het nieuws.
